Drenaj, topraktaki fazla suyun bitkilere zarar vermeden uzaklaştırılmasıdır. Sulama ve yağışlarla derine sızan sular, topraktaki geçirimsiz veya az geçirimli bir katmanda birikerek taban suyunu oluşturur. Taban suyu, zamanla kök bölgesine kadar yükselir ve toprağın gözeneklerini doldurur.
Toprak yüzeyinde oluşan göllenmeler ile bitki kökleri havasızlık çeker ve oksijen yetersizliği nedeniyle zarar görür.
Bazı bitki hastalıkları ve parazitler, drenaj problemi olan topraklarda daha fazla ortaya çıkar. Drenajı bozuk olan yerlerde toprak işlenmesi gecikir, tohum yatağı hazırlamak zorlaşır. Toprağın yapısı, drenaj problemi olan sahalarda bozulur.
Bitki gövde ve köklerinin su altında kalma süresi uzadıkça, bitkilerin zarar görme düzeyleri de artar. Bu zarar, doğrudan ürün veriminde ortaya çıktığı gibi taban suyunun toprak yüzeyine yakın bir şekilde uzun süre kalması durumunda, topraklarda tuz birikir ve çoraklaşma başlar. Sürecin uzaması, çoraklığın düzeyini artırır. Böylece verimsiz, çorak topraklar ortaya çıkar. Ülkemizde 1.5 milyon hektar çorak, 2.5 milyon hektar drenaj sorunu içeren toprak bulunmaktadır.
Taban suyunun veya topraktaki suyun kaynağı; yağış, sulama suyu ve sızmalar olabilir. Yarı kurak bölgelerde ise fazla suyun kaynağı sulama sularıdır. Yeni sulamaya açılan alanlarda, sulama suyu kayıpları zamanla derine sızarak taban suyu düzeyini yükseltir. Toprağın taban suyu düzeyi kontrol edilip, belli bir düzeyin altında tutulmazsa yaş ve çorak topraklar ortaya çıkar. Bunu önlemek için sulama ve drenaj sistemleri beraber planlanıp, inşa edilir.
Toprak yüzünde biriken zararlı suyun açık kanallar yardımıyla sahadan uzaklaştırılmasına “yüzey drenajı” denir.
Toprak altındaki taban suyunun bitki kök bölgesine zarar vermemesi için, kapalı veya açık, 1-2 mt. derinliğinde, 50-100 mt. aralıkla açılan kanal ile topraktan boşaltılmasına “dahili drenaj” denir.
Tarlada suyun göllenmesi istenmiyorsa, tarla düz olmalı, çukur yerler doldurulmalıdır.
Tarlanın belirli yerlerinde, 20-30 cm. derinlikte kanallar açarak tarlada birikecek olan sular uzaklaştırılmalıdır.
Yetiştirilen bitkilerin etkili kök derinliği, suyun tatlı veya tuzlu olma durumu, toprağın bünyesi, boşaltılan yerin uygun olup olmadığı göz önüne alınarak kanalların derinliği ve aralığı belirlenir. Kanallar açık veya kapalı yapılır. Kapalı kanallarda, beton büz, kil büz veya delikli oluklu plastik PVC borular kullanılır. Kullanılan boruların etrafı en az 8 cm. kalınlığında kum ve çakıl ile doldurularak toprak altındaki suyun borulara girmesi kolaylaşır.
Çok pahalı yatırımlar olan bu sistemler, sulanan alanların ve taban suyu etkisi altındaki arazilerin sürdürülebilir tarım açısından sigortasıdır. Ülkemizde drenaj ihtiyacı olan 2.5 milyon hektarlık tarım arazisinin varlığı gözönüne alındığında konunun önemi daha iyi anlaşılır.